αλύω

ἀλύω και ἀλύω (Α)

1. είμαι βαθιά ταραγμένος, αναστατωμένος ή λυπημένος, βρίσκομαι εκτός εαυτού

2. είμαι πολύ συγκινημένος από χαρά

3. βρίσκομαι σε αμηχανία, έχω σαστίσει, δεν ξέρω τί να κάνω

4. νιώθω πλήξη, ανία

5. είμαι καταπονημένος

6. είμαι άπορος, με δέρνει η φτώχεια

7. περιφέρομαι άσκοπα εδώ κι εκεί, περιπλανιέμαι

8. γκρινιάζω, δυσανασχετώ, δυσφορώ

9. (η μτχ. ενεστ. ως επίρρ.) ἀλύων, -ούσα, -ον

με παράφορο πάθος, σε έξαλλη κατάσταση.

[ΕΤΥΜΟΛ. Ποιητικό ρήμα γνωστό από την εποχή του Ομήρου με σπάνια χρήση στην κωμωδία. Η λ. απαντά επίσης και στη μεταγενέστερη πεζογραφία. Συχνά χρησιμοποιείται και ως ιατρικός όρος. Το ρ. κυριολεκτικά σημαίνει «είμαι εκτός εαυτού» εξαιτίας μιας έντονης συναισθηματικής καταστάσεως (λύπης, απογοητεύσεως, μελαγχολίας, πόνου, φόβου και —σπανιότερα— χαράς). Ετυμολογικά η λ. ανάγεται συνήθως σε επαυξημένο με -υ- τύπο τής ρίζας ἀλ-, η οποία απαντά και στα ρ. ἀλάομαι* και ἀλέομαι*. Σημασιολογικά όμως αυτοί οι ρηματικοί τύποι δεν έχουν καμιά σχέση με το ἀλύω. Η δάσυνση, κατά τη Σούδα, του ρήματος (ἀλύω) δεν έχει ερμηνευθεί ικανοποιητικά. Συγγενές ετυμολογικά με το ἀλύω είναι και το ρ. ἀλύσσω καθώς και το ουσ. ἀλύκη τού Ησυχίου. Οι λ. αυτές σχηματίζονται από επαυξημένο τ. τής ρίζας τού ρήματος ἀλύω. Επαυξημένη μορφή ρίζας απαντά επίσης και στα συνώνυμα ρ. ἀλυκτῶ (-έω)*, ἀλυκτάζω*. Με το ρ. ἀλύω συνδέονται ετυμολογικά επίσης και οι ρηματικοί τ. ἀλυστάζω (συνώνυμο του ἀλύω) και ἀλυσταίνω «ασθενώ», από όπου και ο τ. ἀλυσθαίνω* (πιθ. με επίδραση τής λ. ἀσθενής). Τέλος ο τ. ἀλυσθμαίνω* αποτελεί μεταρρηματικό παράγωγο τού ρ. ἀλυσθαίνω με κατάλ. -μαίνω.

ΠΑΡ. αρχ. ἄλυς, ἀλυσθαίνω, ἄλυσις, ἄλύσκω, ἀλυσμός, ἄλύσσω].